İstanbul gibi büyük şehirlerde yaşayan bir çok insan içinde bulundukları durumdan, hava kirliliğinden, trafikten yakınır ve zaman zaman “Şöyle güneyde bir yerlerde ufak bir pansiyonun olacak… Ne trafik ne hava kirliliği. Niye çekiyoruz ki bu rezaleti?” diye yakınırlar, bazıları bunu sadece söylemiş olmak için söyleseler de bazıları gerçekten bu konu hakkında defalarca konuşmuş olmalarına ve isteklerine rağmen gerçekleştirmek için hiçbir şey yapmazlar ben böyle sohbetlerde genelde “nerede yaşamak istersin, neden orası? Nasıl bir ev istiyorsun? Ne zaman yapmayı düşünüyorsun? Sorularını sorarım, sanırım onlara düşünme sürecinde yardımcı olma isteğimden kaynaklanıyor bu, ne kadar ciddi olup olmadıklarının farkına varmalarını isterim, bütün bu sohbetleri yapan arkadaşlarım arasında şu zaman kadar bunu gerçekleştiren sadece iki kişi var ve bu iki kişiden biri İstanbul’a geri döndü bile. Ama hâlâ bu sohbetler yeri geldiğinde edilir ve hayaller tekrar tekrar ertelenir. Böylesine büyük bir değişim için insanların tereddütlü olması hoş görülebilir ya da insan neden hayal etme oyununu oynamasın ki ama küçüklü büyüklü bir çok alanda hayatımızı erteliyoruz. İşte bu noktada ertelemek kronik bir problem olarak önümüze çıkıyor. Bu sayıdaki konumuz “ertelemek”.

“Hallederiz” (Halleder miyiz?)

Herkes her zaman her istediğini yapabilecek gücü kendinde bulamaz, özellikle sorumluluklar arttığı ve her şey üst üste geldiği zamanlar. Zaman hızlı akıyor ve yapılacak çok şey var. Siz de bunu deneyim ediyor musunuz? “Tamam sonra hallederiz, önümüzde ki hafta ilk iş bunu halledeceğim, önce şu olsun sonra hallederiz” gibi bazı cümleler kuruyor musunuz? İşlerinizi genelde son gün, son dakikaya kadar öteliyor musunuz? Garfield “Yarın yapabileceğin işi bugün yapma!” diyor aslında bizleri gülümseten bu sevimli kediye bu kadar gülme sebebimiz belki onda biraz da kendimizi görüyor olmamız olabilir mi?

Sizi bilmiyorum ama ben bu öteleme işini yapıyorum ve çevremde bir çok insanı az ya da çok yaparken görüyorum. Hadi diyelim ki sizin böyle bir sorununuz yok ama çevrenizdeki insanlara bir bakın, eşiniz çocuğunuz en yakın arkadaşınız bu sorunu yaşıyor olabilir o zaman bu yazıdan öğrendiklerinizle belki onlara yardımcı olabilirsiniz.

Ertelemek kavramını, şimdi yapmamızın gereken bir işi ileri bir tarihe atmak, sonraya bırakmak olarak tanımlayabiliriz.

Peki ama neden erteliyoruz?

• Bizi strese sokan bir konu hakkında ne yapacağımızı bilmezsek çaresizlik hissedebilir ve ertelemeyi seçebiliriz.
• Mükemmel bir iş çıkartmak isteriz, kusursuz bir iş yapmak için uygun bir zaman bekliyoruzdur ama örneğin ödev teslim günü gelir ve son dakikada en vasat ödev yapılır ve teslim edilir.
• Belki bu çocukluktan gelen bir alışkanlıktır ya da anne babanızdan öğrendiğiniz bir davranış biçimi. Anne ve babalardan her zaman en doğru şeyleri öğrenmiyoruz benden size bir sır onlar mükemmel değiller.
• Depresyon veya atalet gene bir erteleme nedeni olabilir.

Nasıl Başa Çıkabiliriz?

• Önce hangi şartlarda ne zaman ertelediğinizin farkına varın, erteleme sebepleriniz geçerli mi? Yani gerçekten zamanınız mı yok yoksa bahane mi üretiyorsunuz? Özellikle ertelediğiniz bir konu var mı?
• Farkındalık arttırmak önemlidir. Bir problemin varlığını yadsımaya çalışabilirsiniz aslında ertelemekle bir anlamda bunu yapıyoruz adeta burnumuzun üstüne konan sineği bir el savuşturmasıyla havalandırıyoruz ve bir daha gelip burnumuza konmayacağına inanmaya çalışıyoruz ama bu hikayenin sonunu biliyorsunuz, o sinek gelecek ve tekrar burnunuzun üstüne konacak ve o kısır sinir bozucu döngü devam edecek ne zamana kadar? Taa ki siz bir çözüm bulana kadar ya gazete ile o sinek kovalanacak ya kalkılıp sinek öldürücü sıkılacak, pencere açılacak vs. Erteleme kısır döngü olduğu zaman çok daha sıkıcı ve yorucu olur, kişi kendini daha güçsüz, yenik hisseder bu nedenle sorunun farkına varıp çözüm üretmek inanın çoğu zaman daha az zaman ve güç gerektirir. 10 kere sineği savuşturmaya çalışmak yerine tek bir gazete darbesi ile sineği yok edebilirsiniz.
• Ertelediğimiz işleri koca bir kütle olarak tutmaktansa küçük parçalara ayırmak sorunu halletmek için bir çözüm olur mu acaba? Örneğin temizlenmesi gereken bir ev var. Bekâr ya da evli, çalışan ya da çalışmayan herkes evini temizliyor ve eğer bir evi temizlemeye kalkarsanız tüm gününüzü alabilir ve tüm gününüzü harcamak istemiyorsunuz, erteliyorsunuz, ne zamana kadar erteleyebilirsiniz? Bir arkadaşım ev işlerinden hoşlanmıyorum, bu nedenle genelde öyle blok bir zaman ayırmıyorum, bir gün çamaşır yıkıyor ertesi gün salonu temizliyor bir sonraki güm mutfak vs. böylece tüm gün ayırmıyor ama ertelemiyor da, kendisini kötü hissetmiyor ufak ufak işini hallediyor. Sizde bunu yapabilir misiniz?
• O ertelediğiniz konu neyse daha ufak parçalara ayırıp yavaş yavaş yapmak mümkün olabilir. Örneğin: sağlıklı bir yaşam amaçlıyorsunuz düzenli spor yapacağım yemeğime dikkat edeceğim gibi sağlıklı yaşam için olması gerekenleri sıralıyorsunuz ama bir türlü başlayamıyorsunuz, belki çokta geçerli nedenleriniz var zamanınız yok ya da bir spor kulübüne yazılmak için paranız, iş yerinde atıştırmalarla geçiriyorsunuz öğle yemeklerinizi ve akşam yorgun argın bu konu hakkında düşünmek istemiyorsunuz ama bir yandan da biliyorsunuz ki sağlık şart! Şimdi ne olacak?

Ertelemek konusunda harcadığınız enerjiyi spora verseniz zaten durum hallolacak. Gelin şimdi beraber düşünelim:

Sağlıklı yaşamı neden istiyorum? Bu soru ilk bakışta çok saçma gelebilir, ama cevap vermek çok önemli, TV’de gazetelerde her yerde sağlıklı yaşam hakkında bilgiler edinebilirsiniz ama sizin için ne ifade ettiğini bilmelisiniz örneğin yaşlı anneniz için sağlıklı yaşam dizleri ağrımadan yürüyebilmek olabilir sizin için yorulmadan 5 kat merdiveni çıkabilmek ya da bir bazıları için güzel bir vücuda sahip olmak olabilir. Neden sağlıklı bir yaşam istiyorsunuz ve eğer amacınıza ulaşırsanız sağlıklı olduğunuzu nasıl anlayacaksınız? Kriterleriniz neler? Bu soruları sorduğunuzda 2 şey olabilir:

1. Belki bu konu sizin için sandığınız kadar önemli olmadığını fark edebilirsiniz, yani tamam sağlık önemli ama ben bu konuda çok kafa yormak istemiyorum şimdilik sadece ekmeği azaltacağım ve haftada bir yürüyüşe gideceğim bir sene sonra tekrar gerekirse bu konuda düşünürüm diyeceksiniz. Böylece sağlıklı yaşam konusunda erteleme probleminiz bitecek, bu konuyu ertelediğiniz için kendinizi güçsüz hissetmek yerine olay üzerinde bir kontrol hissetmek size güçlendirecek ve hayatınızın diğer alanlarında verdiğiniz kararlarda size yardımcı olacaktır.
2. Ya da bu konu hakkında düşündükçe sizin için tahmininizden daha önemli olduğunu ve daha çabuk yapılması gereken şeylerin farkına varacaksınız örneğin ailenizden gelen kalıtımsal hastalıklar var ve bu konudan hep kaçındınız. Ufak adımlarla başlayalım yine, örneğin bu hafta tuzu azaltacağım ve her gün 15 dakika yürüyeceğim bu sadece bir öneri bu arada kendi çözümünüzü kendiniz üreteceksiniz bunu yapmaya başladığınızda kendinize güveniniz de artar artık sorunu çözmeye başladınız bile sonra 15 dk yürüyüşü 20 dk uzatın vs.

Bu konu hakkında düşünürken sizlere birkaç öneride daha bulunmak istiyorum:

• Ertelememek için önceliklerimizi belirlemek bize yardımcı olabilir, gereksiz sorumluluklar alıyor musunuz? Hayır demesini biliyor msunuz?
• Çevreden yardım istemek, zorlandığınız konu hakkında birinden yardım almak ya da hesap verme ilişkisine girmek. Güvendiğiniz birine günlük planınızı anlatmak ve kontrol etmesine izin vermek bu konuda size yardımcı olabilir. Sağlık konusunda verdiğim örnekte bu konuyu bir dostunuzla paylaşabilirsiniz, ondan destek alabilirsiniz.
• Günlük haftalık planlar yaparken yapılması gereken az zaman gerektiren işlerinizi de eklemeyi unutmayın, onları halletmek size moral verir diğerlerini yapmak için size teşvik eder.
• Aynı anda bir çok işi birlikte yapmayın tek bir konuya odaklanın, zamanınızı sınırlayın. Yarım saat yürüyeceğim, bir saat ders çalışacağım, 45 dakikada cevaplamam gereken 3 önemli epostayı cevaplayacağım gibi. İşlerin bitiminde kendinizi sevdiğiniz birşeyle ödüllendirmek de iyi olacaktır.

Paylaştığım yöntemler işinize yarayabilir ama eğer sorun sizin için kronikse ve yaşam kalitenizi kötü etkiliyorsa lütfen bir uzmandan yardım isteyin, bu sorunun üstesinden gelebilirsiniz, vazgeçmeyin.

Yazar: Hale Gencel, Sanat Terapisti

Miras Dergisi’nin 16. sayısında yayınlanmıştır.

​Makale “mirasdergi.com”dan alınmıştır.